Jargonsuzlaştırma

Jargon belirli bir bilim dalında, teknik alanda ya da toplulukta kullanılan özel terimleri ya da dili ifade eder. Belirli bir alandaki uzmanlar arasında kesin ve etkili iletişim için jargon kullanımı gereklidir. Ancak, bu alana yabancı olan kişiler için anlaşılması zor olabilir.

Birçok bilimsel ve teknik kavram karmaşıktır ve günlük dilde bu kavramlar için eşdeğer terimler bulunmayabilir. Bu nedenle jargon, uzman kişilerin yüksek düzeyde kesinlik ve doğrulukla iletişim kurması için şarttır. Ayrıntıların önemli olduğu teknik ve bilimsel içeriklerde, özel terminoloji kullanmak belirsizliğe neden olmadan uzmanlar arasında mesajın iletilmesine yardımcı olur. Buna ek olarak yerleşik ve üzerinde uzlaşılmış terimlerin kullanılması uzun uzadıya açıklama yapmadan hızlı bir şekilde fikir alışverişi yapılmasını sağlar.

Her ne kadar uzmanlar arasında etkili iletişim için jargon gerekli olsa da bilim insanlarının ulaştıkları bulguları karar vericilere, kamuoyuna veya diğer bilimsel disiplinlerdeki bireylere yani bilim iletişiminin aktörlerine iletmeleri gerektiğinde bu durum bir zorluk yaratabilir çünkü bu terimler günlük dilde yaygın olarak kullanılmazlar.

Jargondan arındıralım ama nasıl?

Jargonsuzlaştırma bilim dünyasının dışında etkili bir bilim iletişimi için büyük önem taşır. Bu süreç, teknik veya özelleştirilmiş kelimelerle dolu bir içeriği alıp uzman olmayanların da anlayabileceği bir dile dönüştürmeyi içerir.

Bu; açıklamalar yaparak, görselleştirerek, daha basit terimler kullanarak ve gereksiz karmaşıklıktan kaçınarak yapılabilir. Böylece bilgi daha geniş bir kesim için daha erişilebilir ve anlaşılabilir hale getirilir.

Günümüzde büyük ihtimalle en çok bilginin görselleştirilmesi yoluyla jargonsuzlaştırma uygulanıyor. Diyagramlar, çizelgeler veya grafik bilgi (TDK; infografik) gibi görsellerin dahil edilmesiyle karmaşık kavramlar anlaşılır bir hale dönüştürülebiliyor.

Bir bilim iletişimcisi olarak, aktaracağınız bilgiyi jargondan arındırmak, geniş bir kitleye etkili bir şekilde ulaşabilmeniz ve onların ilgisini çekebilmeniz için çok önemli. Tam da bu amaçla size, bilim iletişimini jargondan arındırmaya yardım edecek küçük bir ipucu vereceğim:

Anahtar Terimleri Belirleyin

Mesajınızın içeriğinizdeki teknik terimleri veya jargonu belirleyin. Çünkü bunlar, konunun uzmanı olmayanlara yabancı gelebilecek kelimelerdir. Bunları hedef kitlenize anlaşılır bir dille açıklamanız için aşağıdaki yöntemlerden bazılarını kullanabilirsiniz.

1-   Teknik Terimleri Tanımlayın:

Belirlediğiniz teknik terimler için kısa ve açık tanımlar yapın. Okuyucuların bu terimleri anlamalarına yardımcı olmak için bu tanımları metin içine yerleştirin ya da küçük bir sözlük hazırlayın.

2-   Örnekler ve Benzetmeler Kullanın:

Karmaşık konuları daha kolay anlaşılabilir hale getirmeye yardımcı olması için mesajınızdaki bilimsel kavramları örnekler vererek ya da benzetmeler yaparak açıklayın.

3-   Bir Hikâye Anlatın:

Hikayeler her yaştan insana ilginç gelir. Bilim iletişiminizi bir anlatı içinde sunun. Böylece, bilgi hem akılda kalıcı olacak hem de hikayelerin doğası gereği jargondan sıyrılıp günlük yaşamın kelimelerine bürünerek daha anlaşılır hale gelecek. Üstelik bu hikâye hedef kitleniz tarafından başkalarına da kolayca aktarılabilecek.

6.   Görsel Araçlar Kullanın:

Anahtar kelimelerinizi açıklamak için diyagramlar, çizelgeler ve grafik bilgi gibi görselleri kullanın. Görsel araçlar, bilgiyi aktarmak için güçlü araçlardır.

7.   Gereksiz Jargondan Kaçının:

Belirlediğiniz anahtar kelimelere tekrar bakın ve şu soruya cevap verin: İleteceğiniz mesajda gerçekten olmaları gerekiyor mu?

Eğer tam olarak aynı anlamı iletebilecek daha yaygın bir terim varsa onu tercih edin.

Özetle, jargonsuzlaştırmanın amacı, uzmanlar ve uzman olmayanlar arasındaki farkı kapatarak bilginin anlaşılır bir şekilde iletilmesidir. Böylece, daha fazla kişinin fikirlere erişmesine yardım edip ortak bilgi kültürünü özendirir.